''Tο ποντιακό μας τραγούδι σιγά σιγά βουλιάζει''

              "ΤΟ ΝΕΟΠΟΝΤΙΑΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ"

Λίγα λόγια για την Ποντιακή μουσική παράδοση μας… Δε θέλω τίποτε άλλο, παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί αυτή η χάρη. Γιατί και το ποντιακό μας τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές, που σιγά σιγά βουλιάζει και είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια, διότι η Μουσική μας αύριο θα κάνει πανιά. Τα τραγούδια είναι ανάγκη ζωής, συντροφιά και παρηγοριά! Άφησέ τα όπως είναι. Δεν μπορείς να τα βελτιώσεις, ούτε στο ελάχιστο. Ο χρόνος τα σμίλεψε και ο άνθρωπος μόνο τα χαλάει.

του Γιώργου Κοβρίδη

Είναι ανώνυμα τραγούδια, παρατημένα από καιρό, θαμμένα κάτω από τις περικοκλάδες της άγνοιας του χθες. Ανεκτίμητα κειμήλια της λαϊκής Ποντιακής μας παράδοσης, με ιστορικές και πολιτιστικές μαρτυρίες. Τραγούδια βγαλμένα απ’ την αγροτική ζωή, τις κοινωνικές εκδηλώσεις, τα έθιμα, τους αγώνες για τη λευτεριά, τον καημό του λαού για τον ξεριζωμό, τον πόνο του θανάτου και της αγάπης.
Τα διακρίνει ο ζωηρός διάλογος, οι έντονες επαναλήψεις, η συντομία και τα κείμενά τους έχουν φιλολογική και λαογραφική αξία. Αποπνέουν τον αέρα των βουνών και καθρεφτίζουν τη φύση και τη λαϊκή ζωή. 

 Τα τραγούδια του ποντιακού λαού αποτελούν πολύτιμο κεφάλαιο της λαογραφίας του. Εκφράζουν πνευματικούς στοχασμούς και συναισθήματα των Ελλήνων που έζησαν επί αιώνες στη χώρα του Πόντου, τη μακρινή εσχατιά της Ανατολής. Αντανακλούν πανάρχαιες ελληνικές λέξεις, παραδόσεις και μουσικές. Αποκαλύπτουν την πίστη του ποντιακού λαού στα ιδανικά της ζωής. Με τα τραγούδια του, ο λαός του Πόντου κάλυψε συναισθηματικά, καλλιτεχνικά και στοχαστικά όλους του τομείς της ζωής του, καθρέφτισε σ’αυτά το φωτεινό πνεύμα, αλλά και το ψυχικό του μεγαλείο.

Πολλές φορές στο παρελθόν, μέσα από της εκπομπές μου, αναγκάστηκα να διαμαρτυρηθώ για το κατάντημα του παραδοσιακού ποντιακού τραγουδιού, την καταστροφή αυτής της τεράστιας πολιτισμικής ποντιακής κληρονομιάς με την διείσδυση νέων στοιχείων, που αλλοιώνουν την ταυτότητα και την ποιότητά της.
Το μεγάλο πλήγμα στην ποντιακή μουσική είναι το νέο ποντιακό τραγούδι, δηλαδή το τραγούδι που, ναι μεν έχει στίχο και μουσική, δεν ταιριάζει όμως με το ύφος του παραδοσιακού ποντιακού τραγουδιού. Σήμερα, λυράρηδες και τραγουδιστές αυτοαποκαλούνται “συνθέτες”, “στιχουργοί” και “καλλιτέχνες”, προσπαθώντας έτσι να δείξουν ότι παράγουν ένα σπουδαίο μουσικό έργο. Πρέπει να καταλάβουν όλοι που ασχολούνται με την παραδοσιακή μουσική, ότι το ποντιακό, όπως κάθε δημοτικό Τραγούδι, δεν είναι μόνο τραγούδι, είναι κυρίως γλώσσα, είναι ιστορία, είναι ήθη και έθιμα, είναι πολιτισμός, και κανείς δεν έχει το δικαίωμα της παραποίησης και της καταστροφής του.

Μέσα από το νέο ποντιακό στίχο, η γλώσσα των Ποντίων κακοποιήθηκε βάναυσα , οι πληροφορίες για τη ζωή των προγόνων τους διαστρεβλώθηκαν, ο κάθε λυράρης παίζει ό,τι του κατέβει, άνθρωποι χωρίς καμία μουσική παιδεία και υποδομή, με μόνο κριτήριο το κέρδος και τη δημιουργία εντυπώσεων. Δε γνωρίζουν τίποτα από κουλτούρα και δεν έχουν μουσική συνείδηση, αλλά κάνουν οτιδήποτε, για να εντυπωσιάσουν. Η γλυκύτητα και η απλότητα της μουσικής θυσιάζονται στο βωμό των εντυπώσεων, στίχοι με πομπώδες φράσεις, χωρίς κανένα μουσικό περιεχόμενο για να εντυπωσιάσουν, καπηλεύονται λέξεις και έννοιες Ιερές, <μανά, πατέρας, θρησκεία, ελευθέρια, ειρήνη, και άλλες>, ώστε να συγκινήσουν, επειδή αλλιώς δε μπορούν να ευδοκιμήσουν.

 Και ο αείμνηστος Στέλιος Καζαντζίδης τραγούδησε το νέο ποντιακό, και ενώ τα λαϊκά του τραγούδια σώζονται για πενήντα ολόκληρα χρόνια, τα νέο ποντιακά του δεν είχαν την ίδια τύχη. Όσες φορές ρώτησα γιατί καταστρέφουν τη μουσική παράδοση, πήρα την εξής απάντηση: “το παραδοσιακό τραγούδι είναι πολύ λίγο και δεν μπορούν να βγάλουν προγράμματα μόνο με τα τραγούδια αυτά…”. Σε όλους αυτούς, που υιοθετούν την άποψη αυτή, τους πληροφορώ, ότι η μουσική παράδοση είναι ανεξάντλητη. Και καλά θα κάνουν να ανοίξουν την εγκυκλοπαίδεια του ποντιακού ελληνισμού, τόμος 3, σελ. 123, και ας προσέξουν το τραγούδι που ακολουθεί:

"εγώ έμν’ π’ ετραγώδεσα
εφτά νύχτας κι’ ημέρας
ση Δεσποινίτσας τη χαρά
ση Κωσταντή τον γάμο
εφτά ημέρας σο πόδαρ
και ναι, πουθέν κι έκατσα
έπαιξα κι ετραγώδεσα
το στόμα μ’ κι’ εστάθεν
έναν τραγώδ’ δύο φοράς
κανείς κι έκσεν να λέγω”

Δηλαδή, εφτά νύχτες και ημέρες τραγούδησε σε γάμο ο τραγουδιστής και δεν είπε δυο φορές τον ίδιο στίχο. Αυτή την πλούσια μουσική κληρονομιά μας άφησαν οι παππούδες μας.

Δυστυχώς, για τους Πόντιους, και όχι μόνο, το νέο ποντιακό τραγούδι έχει σήμερα κατακλείσει τις δισκοθήκες των ραδιοφωνικών μας σταθμών, αλλά και των σπιτιών, για αυτό πολλοί ακροατές όταν άκουνε αυτού του είδους τα τραγούδια αλλάζουν σταθμό. Το ίδιο έχω κάνει πολλές φορές και εγώ.
Αντιθέτως, μέσα στους παραδοσιακούς στίχους μπορεί κανείς να ακούσει πολλά ιστορικά γεγονότα, που είναι γνωστά μόνο από τους στίχους των τραγουδιών. Είναι κρίμα να χάνεται ένας τέτοιος θησαυρός, μια ιστορία αιώνων και τόσες αρχαίες λέξεις που εμείς οι Πόντιοι είχαμε το προνόμιο να τις διατηρήσουμε. Μέσα από τους παραδοσιακούς στίχους μπορούμε να πληροφορηθούμε για πολλά ήθη και έθιμα, που σήμερα σε πολλούς από εμάς είναι άγνωστα.
Μπορούμε να μάθουμε τα πάντα, τον τρόπο ζωής και τις συνήθειες των παππούδων μας, πως μεγάλωσαν, πως δούλευαν, πως έτρωγαν, πως παντρεύονταν, πως πολέμησαν. Μαθαίνουμε για την θρησκεία, της εκκλησίες και τα μοναστήρια, τα παρχάρε, τα πανηγύρια, της χαρές και της λύπες, των ξεριζωμό, τα δεινοπαθήματα στους δρόμους της εξορίας, και όχι της μετανάστευσης όπως ακούγεται συχνά τώρα τελευταία από ραδιοφωνικά προγράμματα της πόλης μας. Μέσα από το παραδοσιακό τραγούδι διασώθηκαν λέξεις, φράσεις, παροιμίες, συνήθειες κ.ά., που αλλιώς θα είχαν χαθεί από καιρό. Είναι ντροπή να εισάγονται στίχοι, που αλλοιώνουν αυτές τις πολύτιμες πληροφορίες.

Το χάλι αυτό στο τραγούδι πρέπει να σταματήσει. Πρώτα η ραδιοφωνικοί σταθμοί με τα <ποντιακά προγράμματα>, διότι μεταδίδουν και προωθούν κάθε τι με μόνο κριτήριο το κέρδος της διαφήμησης. Οι εκπομπές τους σχετικά με την παράδοση πρέπει να παρουσιάζονται από άτομα με γνώση και ευαισθησία, πρέπει να υπάρχουν κριτήρια και προγραμματισμός, δεν πρέπει να ακούγεται το κάθε τραγούδι. Αυτό μπορούν να το κάνουν σε άλλες εκπομπές, όχι σε εκπομπές με θέμα την παράδοση.
Επαινώ και χειροκροτώ τις προσπάθειες των σωματίων μας, για την διατήρηση και προώθηση του καλού παραδοσιακού τραγουδιού, ιδιαίτερα συγχαρητήρια αξίζουν στoυς ντόπιους οργανισμούς μας για τους πολλούς νέους καταξιωμένους πόντιους παραδοσιακούς μουσικούς. Γεννημένοι όλοι στην Μελβούρνη. Λάμπης Παρχαρίδης, Τάσσος Ληθοξοίδης, Ιωάννης Καράδης, οι αδερφοί Σελεμίδη. Ο Λάμπης Αναστασιάδης (βετεράνος, γεννήθηκε στην Ελλάδα) με τις δυο κορούλες του. Ο Αλέκος Ιντσιάδης, ο Γεώργιος Σεβαστόπουλος, ο Στάθης Λογκηνίδης και πολλοί άλλοι.

Πρέπει όμως να γίνουν περισσότερες προσπάθειες, διότι το τραγούδι και ο χορός είναι τα μόνα που έχουν απομείνει ζωντανά και μας ενώνουν. Όλα τα αλλά που μας συνέδεαν δυστυχώς χάθηκαν μέσα στον σύγχρονο τρόπο ζωής της πολυεθνικής κοινωνίας που ζούμε εμείς σήμερα.

Τέλος, μεγάλη ευθύνη έχουμε όλοι εμείς, που ανεχόμαστε την κατάσταση αυτή και δε διαμαρτυρόμαστε. Ας δώσουμε λοιπόν όλοι μαζί στην παράδοσή μας την λαμπρότητα που της αξίζει, ας προσέξουμε τη ζητάμε, τι μας δίνουν, και τι πρέπει να κρατήσουμε. Χάσαμε πολλά με την αδιαφορία και την άγνοιά μας, δεν πρέπει να χάσουμε περισσότερα.

Μελβούρνη

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΚΟΒΡΙΔΗΣ
KEILOR DOWNS MELB VIC