araets.blogspot.gr: ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ "άνοιξε τά φτερά του τό αηδόνι τού Πόντου"

από Παπαδόπουλος Παναγιώτης(Κάϊν)

τό "αηδόνι τού Πόντου" πέταξε μέ τήν ζωντανή καρδιά του μέσα από τά δάση καί πάνω από τίς οροσειρές.Κάποια στιγμή πού θά βρεθείς κάτω από τούς κορμούς τών δένδρων,εκτός από τήν ανάσα σου καί τό κελάρυσμα τής πηγής θά ακούσεις καί τό κελάηδημα του....

Tόν πρωτάκουσα πρίν αρκετά χρόνια(τότε πού είχαν ακόμη χώμα καί αλάνες οι γειτονιές καί τά σκυλιά,τά γειτονάκια καί οι φίλοι δέν είχαν ακόμη χαθεί...) νά "κόβει" τό βινύλιο μέ τούς σπάνιους,ασυνήθιστους καί ιδιόρρυθμους "λαρυγγισμούς" του.Τό "αηδόνι τού Πόντου" είχε σταθεί στά κλαδιά τής μουσικής τού Χριστόδουλου Χάλαρη καί υμνούσε μέ πάθος τήν ζωή,μιλώντας γιά τόν πόνο τού μετανάστη...
http://youtu.be/qhztf6dRhRM

....ουρανέ μου διώξ' τή συννεφιά

νά περάσω τά σύνορα

κι΄ενα βράδυ

πάνω στά βουνά

νά χτυπήσω τά σήμαντρα....

(από τούς "Δροσουλίτες" τού Χ.Χάλαρη)

Αυτή η περίεργη "εξωτική" φωνή από τόν Πόντο,τήν Τετάρτη 30 Μάρτη,ο γνωστός ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ ή ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ,έφυγε σέ ηλικία 72 ετών "γιά τό βουνό", λέγοντας τό τελευταίο του τραγούδι στό νοσοκομείο Παπαγεωργίου τής Θεσσαλονίκης,γύρω στίς 8.00' τό βράδυ,όπου είχε μεταφερθεί επειγόντως μετά από έμφραγμα τού μυοκαρδίου.

Η κηδεία του έγινε τό μεσημέρι τής Παρασκευής 1/4,στόν Εύοσμο,μέ έξοδα τού δήμου Πολίχνης,τής οποίας ήταν κάτοικος τά τελευταία δέκα χρόνια,"ως ελάχιστος φόρος τιμής στόν άνθρωπο πού σφράγισε μέ τήν φωνή του τούς πόνους,τούς καημούς καί τίς αγωνίες τών ξεριζωμένων Ελλήνων τού Πόντου".

Η σορός του είχε εκτεθεί σέ λαϊκό προσκύνημα καί τόν έκλαψαν κυριολεκτικά οι χιλιάδες Πόντιοι από τά διάφορα μέρη τής Ελλάδας,αλλά καί τό εξωτερικό πού κατέφθασαν γιά νά παρευρεθούν στό πένθος γιά τόν αγαπημένο τους καλλιτέχνη!

Ο ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ γεννήθηκε τόν Δεκέμβρη τού 1933 στήν Οινόη Κοζάνης,από γονείς πρόσφυγες αγρότες πού κατάγονταν από τό χωριό Πεζιρκιάν Κιατσίτ τής περιοχής Κάρς τού Καυκάσου.

Τελείωσε τό δημοτικό σχολείο στό χωριό του καί συνέχισε τίς σπουδές του στό Βαλταδώριο γυμνάσιο τής Κοζάνης.

Ενα γεγονός όμως πού τραυμάτισε τήν παιδική του ηλικία,η δολοφονία τού πατέρα του Κωνσταντίνου από συμμορία παρακρατικών τό 1949(στήν διάρκεια τού εμφυλίου),ανάγκασε τήν οικογενειά του νά φύγει καί νά εγκατασταθεί στήν τότε προσφυγογειτονιά τής Δραπετσώνας στόν Πειραιά.

Ο νεαρός ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ χωρίς πολλές επιλογές,ρίχνεται μαζί μέ τά υπόλοιπα αδέλφια του στόν σκληρό αγώνα τής επιβίωσης,αλλά παράλληλα διψώντας γιά μόρφωση παρακολουθεί μαθήματα στό Α' Γυμνάσιο Πειραιά(τήν σημερινή Ιωνίδειο Πρότυπο Σχολή).

Απ΄τό 1951 ως τό 1958 παρουσιάζει στό έκπληκτο Αθηναϊκό κοινό τό μουσικό καί φωνητικό του ειδικά ταλέντο σέ λαογραφικές εκπομπές τού ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών,μεταφέροντας καί μεταδίδοντας μαζί μέ τά συγκροτήματα τού Νίκου Παπαβραμίδη καί τού Νίκου Σπανίδη τήν πλούσια μουσική κληρονομιά καί τά βιώματα πού είχε από τήν ποντιακή παράδοση τού χωριού του.

Ο μουσικός Νίκος Παπαβραμίδης καί ο θεατράνθρωπος Νίκος Σπανίδης ήταν πρωτεργάτες τής ποντιακής μουσικής καί καλλιτεχνικής σκηνής.

Τό 1954 ηχογραφεί τόν πρώτο του δίσκο(78 στροφών),στόν οποίο τόν συνοδεύει ο λυράρης Νίκος Λαζαρίδης.

Μετά τό τέλος τής στρατιωτικής του θητείας,τό 1959,ο ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ,επιστρέφει στήν Πολίχνη τής Θεσσαλονίκης,αποφασισμένος νά ασχοληθεί επαγγελματικά μέ τό παραδοσιακό τραγούδι.

Τότε γνωρίζει τόν μεγάλο λυράρη,Γώγο Πετρίδη,τόν επονομαζόμενο "πατριάρχη τής λύρας" καί από αυτή τήν "θρυλική συνεργασία" δύο ανθρώπων μέ σπάνια καί πλούσια μουσικά χαρίσματα, καθιερώνεται καί καταξιώνεται τά επόμενα χρόνια η ποντιακή μουσική.

Τότε "ανοίγουν" τίς πόρτες τους, γιά πρώτη φορά στήν ποντιακή μουσική έκφραση,αρκετά νυχτερινά κέντρα διασκέδασης, ξεκινώντας από εκείνα τής Καλαμαριάς καί τής Πολίχνης.

Αυτή η παρουσία τών δύο μεγάλων μορφών τής μουσικής τού Πόντου,θά βάλει τίς βάσεις γιά τήν δημιουργία τού σημερινού ποντιακού τραγουδιού καί παρακίνησε αρκετούς νέους νά ενταχθούν στήν μουσική ποντιακή λαϊκή παράδοση.

Η "ιστορική" συνύπαρξη ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ καί ΓΩΓΟΥ θά αποτυπωθεί σέ τρείς μικρούς δίσκους βινυλίου,καθώς καί σέ αρκετές(αλλά δυσεύρετες σήμερα)ερασιτεχνικές ηχογραφήσεις.

Εκτός από τίς εμφανίσεις του ο ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ στά πρώτα νυχτερινά κέντρα τής Θεσσαλονίκης,συμμετέχει ενεργά στίς λαογραφικές εκπομπές τής Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης καί στήν συνέχεια τού Φάρου Ποντίων Θεσσαλονίκης,ως στενός συνεργάτης τού ακούραστου ερευνητή τής ποντιακής μουσικής λαογραφίας,Στάθη Ευσταθιάδη.

Τό εξαιρετικό του ταλέντο καί κυρίως τό σπάνιο ηχόχρωμα τής φωνής του θά προκαλέσουν τό ενδιαφέρον σημαντικών ελλήνων συνθετών.

Μέ μιά "βαλίτσα" από προτάσεις γιά μιά καριέρα στόν χώρο τού έντεχνου λαϊκού τραγουδιού,ο ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ παίρνει τό 1975 τήν μεγάλη απόφαση νά κατέβει στήν Αθήνα.

Εμφανίζεται στήν μπουάτ "Αποσπερίδα" μέ τούς Νίκο Ξυλούρη,τήν Μαρίζα Κώχ καί τόν συνθέτη Χριστόδουλο Χάλαρη.

Τό 1976 παίρνει μέρος σέ μουσική περιοδεία σέ όλη τήν Ελλάδα,μέ τόν Ν.Ξυλούρη καί τόν Χ.Χάλαρη.

Τό 1979-80 συμμετέχει ξανά σέ συναυλίες του Χ.Χάλαρη στόν Λυκαβηττό καί μέ τά έργα "Πέρσες","Ρωμανός ο Μελωδός" κ.ά.

Τό 1980 λαμβάνει μέρος στό φεστιβάλ τής Αβινιόν καί σέ τρείς ακόμη πόλεις τής Ν.Γαλλίας.

Τό 1981 πηγαίνει στήν Λίλ τής Γαλλίας γιά νά τραγουδήσει σέ μιά συναυλία πανεπιστημιακής σχολής πού τόν είχε προσκαλέσει.

Τόν Φεβρουάριο τού 1983 σέ συναυλίες στήν Δ.Γερμανία(Βόννη,Ντίσελντορφ)καί στήν Γενεύη.

Επίσης τόν Μάϊο τού 1983 ερμηνεύει στήν Μασσαλία τό έργο τού Χ.Χάλαρη "Πάθη Απόκρυφα",σέ ποιητική απόδοση τού Γιάννη Κακουλίδη.

Τά μουσικά του ταξίδια στό εξωτερικό θά συνεχισθούν στά οποία ο ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ θά συνδυάσει τό ρεπερτόριο από τό έντεχνο τραγούδι καί εκείνο από τήν παραδοσιακή ποντιακή μουσική.

Τό 1996,μετά από παραμονή 20 χρόνων στήν Αθήνα,αποφασίζει τόν δρόμο τού γυρισμού στήν Βόρεια Ελλάδα καί μένει στήν Θεσσαλονίκη.Αλλωστε, παρά τό μεγάλο διάστημα πού έμενε στήν Αθήνα,δέν ξέχασε τούς τόπους πού ξεκίνησε καί ανέβαινε κατά καιρούς στήν Β.Ελλάδα γιά εμφανίσεις σέ καλλιτεχνικές εκδηλώσεις καί σέ νυχτερινά κέντρα.

Η καλλιτεχνική προσφορά τού ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ δέν περιορίσθηκε μόνο στό τραγούδι.Πέρα από ορισμένα παραδοσιακά τραγούδια πού προέρχονταν από τόν ιστορικό Πόντο,καθώς καί άλλα διάσπαρτα δίστιχα πού συμπεριλήφθηκαν κατά καιρούς στή δισκογραφική του παραγωγή,όλοι οι υπόλοιποι στίχοι τών τραγουδιών πού ερμήνευσε(γύρω στά 190!)έχουν γραφεί από τόν ίδιο.

Στά 50 χρόνια τής καλλιτεχνικής του παρουσίας,ο ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ θά σμίξει μέ τούς σημαντικότερους Πόντιους λυράρηδες.

Πολλοί από αυτούς έμαθαν πολλά δίπλα του καί σήμερα πρωταγωνιστούν στό ποντιακό καλλιτεχνικό στερέωμα.

Εκτός από τόν μεγάλο αείμνηστο λυράρη Γώγο,στήν μνήμη τού οποίου αφιέρωσε τό 1984 έναν δίσκο του,συνεργάτες του υπήρξαν καί οι Γεωργούλης Κουγιουμτζίδης,Δημήτρης Κουγιουμτζίδης,ο αείμνηστος Κωστίκας Τσακαλίδης,ο Γιώργος Κουσίδης,ο Παναγιώτης Ασλανίδης,ο Νίκος Ιωαννίδης,ο Μιχάλης Καλιοντζίδης,ο Χρήστος Χρυσανθόπουλος,ο γιός τού λυράρη Γώγου Κωστάκης Πετρίδης,ο γιός τού Γεωργούλη Κουγιουμτζίδη Ανδρέας,ο Χρήστος Τσενεκίδης,ο Θεόδωρος Βεροιώτης καί ο Δημήτρης Πιπερίδης,μουσικές παρουσίες πού δυστυχώς όλοι εμείς,στό μητροπολιτικό κέντρο τής "μουσικής Αθήνας" δέν γνωρίζουμε.

Τελειώνοντας θά ήταν άδικο νά μήν αναφερθώ στήν σημαντική παρουσία τής συντρόφου του Αναστασίας Παχατουρίδου,πού σχεδόν 40 χρόνια δέν έλειψε από κοντά του ούτε στιγμή.

ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ

Τό 1954 ο ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ ηχογράφησε τόν πρώτο του δίσκο 78 στροφών.Μέσα στήν περίοδο 1958-1974 ηχογράφησε 30 μικρούς δίσκους(45 στροφών),τό περιεχόμενο τών οποίων αποτελεί σήμερα τόν "σκελετό" τού σύγχρονου ποντιακού τραγουδιού.

Μεγάλοι δίσκοι τού ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ,είναι:

-Τραγούδια τού Πόντου(1973-λύρα Γ.Κουγιουμτζίδης)

-Τραγούδια τού Πόντου Νο2(1975-λύρα Γ.Κουγιουμτζίδης)

-Επιμένω στήν Παράδοση(1978-λύρα Γ.Κουγιουμτζίδης)

-Ποντιακή Παράδοση(1978-λύρα Γ.Κουγιουμτζίδης)

-Θέμ΄ενέσπαλες τ΄ανθρώπς(1980-λύρα Χ.Χρυσανθόπουλος)

-Ο Χρύσανθος τραγουδά Ματσούκα(1986-λύρα Κ.Πετρίδης)

-Στόν Ορφέα τής Λύρας,Γώγο(1989-λύρα Κ.Πετρίδης)

-Χρυσή Παράδοση(1990-λύρα Δ.Κουγιουμτζίδης)

-Τά αηδόνια τού Πόντου,μαζί μέ τόν Στέλιο Καζαντζίδη(1994-λύρα Χ.Χρυσανθόπουλος και Δ.Κουγιουμτζίδης)

-Μιά βραδιά στό Μίθριο(2000-λύρα Θ.Βεροιώτης)

-Η ιστορία συνεχίζεται(2004-λύρα Δ.Πιπερίδης)