Άρωμα από το Κιλκίς και τον Πόντο «σκόρπισε» με την παρουσία του ο Ποντιακός σύλλογος «Παναγία Σουμελά» του Παλατιανού στο νησί των ανέμων και των ευσεβών μυστών,συμμετέχοντας με το χορευτικό του σε προγραμματισμένη εκδήλωση του δήμου Σαμοθράκης (17-18- Αυγούστου) στα πλαίσια των καλοκαιρινών εκδηλώσεων, που φέτος ήταν αφιερωμένες στην «Άπτερο Νίκη» και στα 150 χρόνια από την ανέρευση αυτού του αριστουργήματος της αρχαίας Ελληνικής γλυπτικής.
Δεν ξέρω πόσο καιρό είχε να ακούσει ο επιβλητικός Σάος τέτοιες αρχέγονες μελωδίες, όπως αυτές που έπαιξε με την λύρα του ο έφηβος Κιλκισιώτης Γιάννης Μιχαηλίδης, να δει βήματα χορευτών σε αρχαίους ελληνικούς χορευτικούς ρυθμούς. Ποιος ξέρει όμως, ίσως και να θυμήθηκε κάτι από τα παλιά, τα αρχαία, τότε που εκεί στα «πόδια» του φιλοξενούσε επί αιώνες τα μυστήρια των «Μεγάλων Θεών» τα γνωστά κατά την αρχαιότητα σ’ όλον τον ελληνικό κόσμο και όχι μόνο – «Καβείρια Μυστήρια», με φήμη παρόμοια με το Ιερό της Δήμητρας και της Περσεφόνης στην Ελευσίνα. Το ιερό ήταν σημαντικό θρησκευτικό κέντρο, σεβαστό και προστατευόμενο μέχρι τη Ρωμαϊκή εποχή, αλλά και μέχρι το τέλος του 4ου μ.Χ. αιώνα.
Από την κορυφή «φεγγάρι», του Σάος ίσως να έριξε και μια κλέφτικη ματιά προς το χορευτικό του Παλατιανού – που εντυπωσίασε ευχάριστα στους γηγενείς αλλά και τους τυχερούς επισκέπτες του νησιού, Έλληνες και ξένους – και ο Ποσειδώνας αν βέβαια ήταν εκεί.
Σ’ αυτήν την κορυφή φαντάζεται ο Όμηρος καθισμένο το Θεό της θάλασσας, να παρακολουθεί της φάσεις του Τρωϊκού πολέμου … «Και γαρ ο θαυμάζων ήστο πτόλεμον τε μάχη τε υψού επ’ ακροτάτης κορυφής Σάμου ηληέσσης θρηϊκίη…».
Είναι όμορφο και ξεχωριστό νησί. Συνήθως όταν μιλάμε για ελληνικά νησιά στο μυαλό μας έρχονται εικόνες από αμμώδεις παραλίες και γαλανές θάλασσες. Η Σαμοθράκη όμως έχει και άλλα να προσθέσεις εκτός από τις παραπάνω παραδοσιακές αρετές, έχει ένα τεράστιο βουνό που απλώνεται στη μεγαλύτερη έκταση του νησιού, ένα βουνό που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη από μακριά, πριν ακόμη αυτός πατήσει το πόδι του στο νησί.
Ένα βουνό που τον καλεί να ακολουθήσει ένα από τα πολλά μονοπάτια του μέχρι να φθάσει στην κορυφή του, την ψηλότερη στο Βόρειο Αιγαίο 1670 μ., άλλωστε τη Σαμοθράκη διασχίζει το Ευρωπαϊακό Ορειβατικό Μονοπάτι Ε6, ενώ το σύνολο σχεδόν του ορεινού όγκου αποτελεί περιοχή NATURA.
Και πώς να μην είναι, αφού η φύση ήταν απλόχερη με το νησί, υπεραιωνόβια πλατάνια και καστανιές συναγωνίζονται μεταξύ τους σε όγκο και ύψος στα παραποτάμια δάση, εκατοντάδες μικρά ρυάκια και ποταμάκια με γάργαρα νερά που έρχεται από το όρος Σάος, κυλούν ορμητικά προς τη θάλασσα. Η διαδρομή δίπλα στο ποτάμι Φονιάς, ανάμεσα στα πλατάνια και σκλήθρα και στις φτέρες είναι μοναδική, χείμαρροι με λυρικές εικόνες, κάτω από την σκιά των πλατανιών, ζεις στον ονειρικό κόσμο του και όσο περπατάς μέσα στο φαράγγι πλησιάζεις κοντά στους καταρράκτες κι’ ακούς όλο και περισσότερο το βόγκο των κρυστάλλινων νερών. Το θέαμα είναι αφάνταστο, υπέροχο, δεν πιστεύεις ότι βρίσκεσαι σε νησί του Αιγαίου κι’ αμέσως έρχεται στο νου σου, ποιες γυναίκες λούστηκαν σ’ αυτούς τους καταρράκτες, σ’ αυτές τις βάθρες (λιμνούλες), ποιες θεές, ποιες μούσες! Σε αντίθεση με το σήμερα η ελεύθερη κατασκήνωση, με τα πολύχρωμα αντίσκοινα και τους νέους, με εμφάνιση που παραπέμπει σε εποχές δικές μας, τότε που μεσουρανούσε το κίνημα των χίπηδων. Δυστυχώς ο χρόνος παραμονής του συλλόγου Παλατιανού ήταν πολύ λίγος, δεν μπορέσαμε να περπατήσουμε και να δούμε και τις άλλες ομορφιές του νησιού, όμως παρά την κούραση και την πίεση του χρόνου, επισκεφθήκαμε και τον αρχαιολογικό χώρο το «Ιερό των Μεγάλων Θεών», καθώς και το Μουσείο, με ευρήματα από τις ανασκαφές στο νησί. Εκείνο βέβαια που εντυπωσιάζει, έστω και ως αντίγραφο, είναι το άγαλμα της «Απτέρου Νίκης», από τα καλύτερα που έχει να επιδείξει η παγκόσμια γλυπτική.
Δυστυχώς, όπως και χιλιάδες άλλα αρχαιοελληνικά ευρήματα, έτσι και η «Νίκη» κατέληξε σε ξένα χέρια. Στέκεσαι μπροστά στο αντίγραφο και πονάει η ψυχή σου, αναλογίζεται τα πόσα μουσεία των «προηγμένων» χωρών, «φιλοξενούν» και εμπορεύονται καθημερινά τον ελληνικό πολιτισμό, την πολιτιστική μας κληρονομιά και αγανακτείς, πικραίνεσαι όμως και από την συμπεριφορά τη δική μας, συμπεριφορά που δεν έχει σε κανένα επίπεδο, σχέση με το λαμπρό μας παρελθόν δυστυχώς.
Η αποστολή του συλλόγου, κάτω από το Αυγουστιάτικο φεγγάρι, περπάτησε τα ανηφορικά πέτρινα δρομάκια της πρωτεύουσας του νησιού της χώρας. Μαγεύεται ο επισκέπτης της από την ιδιόμορφη εικόνα, από τα μεσαιωνικά ερείπια, με τον πύργο από την εποχή της κυριαρχίας των GATELUSI 1300-1400, τα όμορφα στενά πλακόστρωτα δρομάκια και καλντερίμια της και από αρχιτεκτονική των μικρών διώροφων σπιτιών που είναι το ένα κολλητό δίπλα στο άλλο με τις κεραμιδένιες στέγες, οι οποίες παλιά ήταν χωμάτινες. Τα σπίτια είναι διατεταγμένα όλα κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μην κρύβουν τον ήλιο, το ένα στο άλλο. Ο οικισμός της χώρας έχει κηρυχθεί από το 1978 διατηρητέος (ΦΕΚ 5941).
Ας επιστρέψουμε όμως, και να πούμε δύο λόγια και για το «Ιερό των Μεγάλων Θεών».
Σύμφωνα με τον μύθο του κατακλυσμού της Σαμοθράκης (παραλλαγή του πανελλήνιου μύθου για τον κατακλυσμό και τη σωτηρία του Δευκαλίωνα και της Πύρρας) οι Κάβειροι σώθηκαν στα βουνά της. Οι πρώτοι γνωστοί κάτοικοι του νησιού ήταν οι Κάρες, αργότερα εγκαταστάθηκαν Θράκες, σ’ αυτούς αποδίδονται και τα αρχαιότερα ονόματα του νησιού, Σαόνησος και Σαώκης.
Με την εγκατάσταση των Ελλήνων επικράτησε το όνομα Σαμοθράκη. Στον προελληνικό πληθυσμό του νησιού αποδίδεται και ο αρχαιότερος τόπος λατρείας του ιερού των Μεγάλων Θεών.
Η θρησκευτική της σημασία σαν Πανελλήνιο Ιερό ήταν τόσο μεγάλη ώστε την αποκαλούσαν «Δήλο του Βορείου Αιγαίου».
Η λατρεία των Μεγάλων Θεών έχει προελληνικές αρχές και υπήρχε στη Σαμοθράκη πριν από τον ερχομό των Ελλήνων αποίκων (700 π.Χ. περίπου). Η λατρεία περιλαμβάνει ιεροτελεστίες και μυστήρια, στα οποία γίνονταν δεκτοί ανεξάρτητα από κοινωνική τάξη, ηλικία, ή εθνική προέλευση.
Οι Έλληνες Βασιλείς της Μακεδονίας, της Θράκης και της Αιγύπτου έθεσαν το Ιερό υπό την προστασία τους και το πλούτισαν με πολυτελείς μαρμάρινες κατασκευές και αναθήματα, ερείπια των οποίων σώζονται μέχρι σήμερα.
Εκτός από τη λατρεία των Μεγάλων Θεών στο Ιερό που εκτείνονταν έξω από τα τείχη της πόλης από επιγραφές είναι γνωστή η λατρεία της Αθηνάς, της Αφροδίτης και της Δήμητρας.
Η Σαμοθράκη γίνεται μέλος της Αθηναϊκής συμμαχίας το 447 π.Χ., μετά τη λήξη του Πελοποννησιακού πολέμου την καταλαμβάνουν οι Σπαρτιάτες και σύμφωνα με τον Πλούταρχο ο στρατηγός Λύσανδρος έρχεται στο νησί και μυείται στα μυστήρια των Καβείρων.
Κατά την κλασσική εποχή η φήμη των μυστηρίων αναφέρεται από τον Ηρόδοτο, τον Αριστοφάνη και πολλούς αρχαίους συγγραφείς.
Οι Μακεδόνες Βασιλείς από τον Φίλιππο το Β’ καθώς και οι διάδοχοι του Μεγ. Αλέξανδρος τρέφουν βαθύτατο σεβασμό προς το ιερό και τα Μυστήρια και εξωραΐζουν με λαμπρές οικοδές και αναθήματα.
Κατά την παράδοση, στη Σαμοθράκη, στο ιερό των Μεγάλων Θεών γνωρίστηκε με την Ολυμπιάδα, ο Βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος,καρπός της γνωριμίας ο Μεγ. Αλέξανδρος. Στη Ρωμαϊκή περίοδο η Σαμοθράκη είναι ελεύθερη, το νησί θεωρείται ιερό και το Τέμενος των Μεγάλων Θεών άσυλο.
Η ταυτότητα και η φύση των Θεών της Σαμοθράκης παραμένει αινιγματική, αναφέρονται από τους αρχαίους με το όνομα Κάβειροι, όμως κάτι τέτοιο δεν μαρτυρείται από της επιγραφές που βρέθηκαν.
Τα κρυφά τους ονόματα ήταν Αξίερος, Αξιόκερσα, Αξιόκερσος και Κασμίλος, από τα μέσα του 4ου αιώνα οι Έλληνες του ταύτισαν με τη Δήμητρα, την Περσεφόνη, τον Άδη και τον Ερμή.
Η λατρεία των Μεγάλων Θεών και η μύηση στα μυστήρια τους σταμάτησαν στα τέλη του 3ου μ.Χ. αιώνα
Μπορεί το ταξίδι στην Σαμοθράκη να ήταν κουραστικό όμως στο τέλος όλοι δήλωσαν ικανοποιημένοι και ευχαριστημένοι, για αυτά που είδαν και έζησαν αυτό το σύντομο διάστημα. Η Σαμοθράκη μπορεί να μην έχει την φήμη και την τουριστική αίγλη των άλλων ελληνικών νησιών, τις παραλίες της Χαλκιδικής, όμως αξίζει να την επισκεφθεί κανείς, θα εκπλαγεί ευχάριστα απ’ αυτά που θα συναντήσει στο νησί των ανέμων και της Νίκης, τόπο κατάλληλο για φυσιολάτρες αφού συνδυάζει, βουνό, πράσινο και λίμνες με καταρράκτες και όλα αυτά λίγα μέτρα από τις πεντακάθαρες παραλίες του νησιού. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που η Σαμοθράκη βρίσκεται στην 7η θέση στη λίστα των 100 καλύτερων εναλλακτικών τουριστικών προορισμών της Ευρώπης, και το 2012 τιμήθηκε με χρυσό βραβείο ως ποιοτικός παράκτιος τουριστικό προορισμός από την Ευρωπαϊκή Ένωση παραλίων και παράκτιων περιοχών.
Στον πρόεδρο Δημ. Κορωνίδη και τα υπόλοιπα μέλη της διοίκησης, στα παιδιά του χορευτικού, τον χοροδιδάσκαλο Κώστα Παυλίδη, αξίζουν πολλά μπράβο. Ένα μεγάλο ευχαριστώ αξίζει και ο δήμος Σαμοθράκης για την φιλοξενία που παρείχε στο σύλλογο του Παλατιανού.
1.Η Νίκη της Σαμοθράκης βρέθηκε κοντά στο Ιερό των Καβείρων το 1863 από τον Γάλλο πρόξενο Σαμπουαζώ και μεταφέρθηκε στο Λούβρο, είναι φτιαγμένο από μάρμαρο της Πάρου και έχει ύψος 2,75 μ.
Υ.Γ.: Με την αποστολή ταξίδεψε και η κα Γεωργία Κολεσιώτου η οποία εκπροσωπώντας το Επιμελητήριο Κιλκίς είχε επαφές με παραγωγούς του νησιού, προκειμένου να ενημερωθούν για την εκδήλωση «Κερνάμε Ελλάδα» και τον τρόπο συμμετοχής σ’ αυτήν.
